آشنايي با کاربردهاي بوتاکس، ليزر و پرکننده‌هاي پوستي
جراحي‌هاي ساده زيبايي در مطب
از هنگام تاييد کاربرد سم بوتولينوم، پرکننده‌هاي پوستي و ليزر در زيبايي، اقدامات زيبايي با حداقل تهاجم به سرعت به درمان‌هاي انتخابي براي تغييرات سني صورت تبديل شده‌اند. در 10 سال گذشته انجام اقدامات زيبايي تقريبا 5 برابر افزايش يافته است. از 2/10 ميليون درمان زيبايي که در سال 2008 (در ايالات متحده) انجام شده است، 83 آنها را اقدامات با حداقل تهاجم تشکيل مي‌داده‌اند. سم بوتولينوم و تزريقات پرکننده‌هاي پوستي، کاهش موها با ليزر، لايه‌برداري (peeling) شيميايي پوست، بازسازي (resurfacing) سطح پوست با ليزر، ميکرودرم ابريژن و جوان‌سازي پوست با نور شديد متناوب از جمله شايع‌ترين روش‌هاي مورد استفاده در سال 2008 بوده‌اند. اين اقدامات موثر بوده، با ناراحتي کمي همراه هستند؛ همچنين ميزان بروز عوارض جانبي آنها کم بوده، زمان بهبودي در آنها کوتاه است. رضايت بالاي بيماران و پزشکان در افزايش محبوبيت و فراهمي انجام اين اقدامات در سطوح اوليه خدمات پزشکي نقش داشته است. به دليل افزايش تقاضاي بيماران براي درمان‌هاي زيبايي، پزشکان خانواده بايد در هنگام ارايه مشاوره به بيماران يا همکاري در مراقبت‌هاي زيبايي در مطب، نسبت به اعمال زيبايي متداول با حداقل تهاجم آگاه باشند.
مقدمه
تعداد اقدامات زيبايي در ايالات متحده آمريکا طي 10 سال گذشته به طور قابل توجهي افزايش يافته است؛ به طوري که بر اساس آمارهاي انجمن جراحي پلاستيک زيبايي آمريکا (شکل 1) اين ميزان از سال 1997 تا کنون در حدود 5 برابر افزايش داشته است. بيش از 80 از 2/10 ميليون اقدام درماني زيبايي که در سال 2008 انجام شده، اقداماتي با حداقل تهاجم بوده‌اند که شايع‌ترين آنها را اين موارد تشکيل مي‌داده است: تزريق اونابوتولينوم توکسين(1)(A (Botox؛ که در گذشته با عنوان سم بوتولينوم نوع A شناخته مي‌شد) و مواد پرکننده پوستي، کاهش موها با ليزر، لايه‌برداري شيميايي پوست، بازسازي سطح پوست با ليزر، ميکرودرم ابريژن و جوان‌سازي پوست با نور شديد متناوب (شکل 2).
اقدامات با حداقل تهاجم به روش‌هاي درماني اوليه براي رفع تغييرات سني خفيف تا متوسط پوست تبديل شده‌اند. در گذشته گزينه‌هاي درماني، محدود به اقدامات جراحي مانند کشيدن پوست براي بازآرايي و کشيدن پوست شل‌شده، بازسازي سطح پوست با ليزرهاي سوزاننده عمقي و درم ابريژن براي اصلاح ساختار، چروک‌ها و لکه‌هاي پيگمانته پوست بود. جراحي هنوز به عنوان يک گزينه درماني براي بسياري از بيماران، به ويژه کساني که نشانه‌هاي چشمگير پيري صورت را دارند، مطرح است. با اين همه، راهکارهاي فعلي از انجام اقدامات تک‌مرحله‌اي تهاجمي که ممکن است کاملا ظاهر فرد را دگرگون ساخته و با خطرات زيادي روبرو سازد، به اقدامات غيرجراحي با حداقل تهاجم که بهبودهايي جزئي و ظريف را به همراه دارند، تغيير يافته است. اقدامات زيبايي با حداقل تهاجم به طور قابل اعتمادي سبب رسيدن به نتايج خوب شده، با زمان بهبودي کم و ميزان پايين بروز عوارض جانبي و رضايت بيشتر بيماران همراه هستند (جدول 1).
ارزيابي تغييرات ناشي از سن را مي‌توان با ارزيابي نواحي صورت انجام داد. خطوط اخم، خطوط افقي پيشاني و ايجاد نماي پنجه کلاغ در يک‌سوم فوقاني صورت شکل مي‌گيرند. در آغاز، اين تغييرات ديناميک بوده، در هنگام انقباض فعال عضلات ديده مي‌شوند اما به مرور زمان به خطوط عمقي پايدارتري تبديل مي‌گردند که در حالت استراحت هم ديده مي‌شوند. چين‌هاي نازولابيال پايدار و صاف شدن بالشتک‌هاي چربي گونه ممکن است در ميانه صورت ظاهر گردند. يک‌سوم تحتاني صورت ممکن است تغييرات ديرتر و بارزتري داشته باشد که به صورت آتروفي لب فوقاني، چروک اطراف دهان، خطوط ماريونت و ايجاد غبغب تظاهر مي‌يابد. تغييرات سطح پوست در دهه 30 سالگي بارز است که به صورت خشن شدن و خشکي بافت، پيگمانتاسيون نقطه‌نقطه (mottled) با لنتيگو‌هاي آفتابي در قسمت‌هاي محيطي صورت و تلانژکتازي در اطراف پره‌هاي بيني و گونه‌ها ديده مي‌شود.
اقدامات با حداقل تهاجم مي‌تواند شکايت بيماران از تغييرات سني خاص را با اقداماتي مانند شل کردن عضلات بيش‌فعال صورت، پر کردن چروک‌ها، بازآرايي خطوط ظاهري صورت، کاهش موهاي زايد و رفع هيپرپيگمانتاسيون پوستي و تغييرات عروقي برطرف کند. در صورت اجراي اين اقدامات به طور پيوسته و بجا، ظاهري جوان‌تر ايجاد و حفظ مي‌شود. اين مقاله؛ مروري است بر شايع‌ترين اقدامات زيبايي با حداقل تهاجم و شواهد حمايت‌کننده از آنها، با تاکيد بر اقداماتي که پزشکان خانواده مي‌توانند آنها را در مطب انجام دهند.
سم بوتولينوم
سم بوتولينوم يک نوروتوکسين پروتئيني قوي است که از کلستريديوم بوتولينوم به دست مي‌آيد. اين ماده با اثر بر پيوستگاه عصبي- عضلاني سبب مهار آزادسازي استيل کولين و در نتيجه دنرواسيون شيميايي موقت مي‌شود. تزريق مقادير کمي از اين سم به عضلات بيش‌فعال در ناحيه‌اي خاص از صورت سبب شل‌شدگي موضعي عضلات، صاف شدن پوست روي آنها و کاهش چروک‌ها مي‌شود.
با وجود اينکه اونابوتولينوم توکسين A ابتدا به دليل ويژگي‌هاي سمي آن مورد توجه قرار گرفته است، امروزه به طور عمده به عنوان دارويي براي درمان اختلالات باليني مانند بلفارواسپاسم، استرابيسم، ديستوني گردن، تعريق بيش از حد، ميگرن و اسپاسم عضلاني به کار مي‌رود. استفاده زيبايي از اونابوتولينوم توکسين A با نام تجاري Botox براي درمان آن دسته از عضلات پيشاني که سبب ايجاد خطوط اخم مي‌شوند از سوي اداره غذا و داروي ايالات متحده (FDA) در سال 2002 تاييد شده است. امروزه اين دارو درمان انتخابي براي خطوط و چروک‌هايي است که در يک‌سوم فوقاني صورت ايجاد مي‌شوند. محصولي مشابه با نام آبوبوتولينوم توکسين Aن(Dysport)؛ که در گذشته با عنوان سم بوتولينوم نوع A شناخته مي‌شد) نيز در سال 2009 از سوي FDA براي درمان خطوط اخم پيشاني به تاييد رسيده است.
کاربردهاي زيبايي بسياري براي اونابوتولينوم توکسين A وجود دارد، اما درمان خطوط اخم و درمان غيررسمي خطوط افقي پيشاني و نماي پنجه کلاغ با نتايج قابل پيش‌بيني خوبي همراه و از بيشترين تاثير و کمترين عارضه برخوردار بوده است. تصوير 3 خانمي را نشان مي‌دهد که تلاش مي‌کند تا مجموعه عضلات بين دو ابرو را پيش و يک ماه پس از درمان با سم بوتولينوم منقبض کند؛ که بيانگر کاهش چشمگيري در خطوط ديناميک اخم است.
پرکننده‌هاي پوستي
پرکننده‌هاي پوستي موادي تزريقي هستند که به طور موقت حجم بافت نرم پوست را افزايش مي‌دهند. اين مواد به عنوان درمان انتخابي براي رفع خطوط صورت و شکل دادن به نقايص در دوسوم پاييني صورت به کار مي‌روند.
پرکننده‌هاي پوستي از نظر ترکيب، مدت اثر، قابليت لمس، سهولت استفاده، عوارض و مسائل ديگر با هم متفاوتند، که همه اين موارد روي پيامد درمان تاثير مي‌گذارند. دستيابي به پيامدهاي مطلوب با پرکننده‌هاي پوستي به آگاهي پزشک از محصولات گوناگون و مهارت وي در تزريق و همچنين توجه به اجزاي زيبايي و قرينگي صورت بستگي دارد. تجويز پرکننده‌هاي پوستي در مقايسه با تزريق سم بوتولينوم به آموزش بيشتر و تجربه طولاني‌تر و همچنين تمرين کافي براي دستيابي به نتايج مطلوب نياز دارد.
کلاژن گاوي يکي از اولين پرکننده‌هاي پوستي است که در دهه 1980 مورد استفاده قرار گرفت؛ با اين همه، مدت اثر اين محصولات تنها 4-3 ماه است. با عرضه محصولات جديدي که مدت اثر آنها از 6 ماه تا بيش از يک سال است، استفاده از پرکننده‌هاي پوستي به تازگي مورد توجه بسياري قرار گرفته است (جدول 2).
اسيد هيالورونيک يکي از پرکاربردترين پرکننده‌هاي پوستي در دسترس است که بر اساس عمق قرارگيري و نواحي درمان تنوع مي‌يابد. اسيد هيالورونيک يک گليکوزآمينوگليکان طبيعي است که در ماده زمينه‌اي خارج سلولي پوست يافت مي‌گردد؛ اين ماده موجب حمايت ساختماني پوست، تسهيل انتقال مواد مغذي و زايد سلولي و افزايش حجم و پرشدگي پوست به دليل ويژگي آب‌دوستي آن مي‌شود. پس از تزريق مقادير کم (2-1 ميلي‌ليتر) از اين ماده به پوست، چين و چروک‌ها به طور موقت کاهش يافته و صاف مي‌گردند. برخي از نواحي شايع در درمان با اين روش عبارتند از چين‌هاي نازولابيال (تصوير 4)، لب‌ها، چين‌هاي دهان و خطوط ماريونت؛ با اين همه، درمان در محدوده چين نازولابيال تنها مورد کاربرد تاييدشده از سوي FDA است.
کاهش موها با ليزر
رشد ناخواسته موها، يک شکايت شايع زيبايي در زنان و مردان است (شکل 5). تراکم موهاي بدن پيش از تولد تعيين مي‌شود و بيشتر اين موها غير قابل ديدن هستند زيرا به صورت کرک‌هاي نازک و بدون رنگدانه رشد مي‌کنند يا غيرفعال هستند. اين موهاي غير قابل رويت ممکن است در نتيجه تغييرات هورموني ناشي از افزايش سن، به موهاي انتهايي رنگدانه‌دار و قابل رويت تبديل شوند. در دوران يائسگي اين موها به صورت شايعي روي چانه، لب بالا و قدام گردن ظاهر مي‌گردند. در مردان موهاي انتهايي جديد در ناحيه پشت و شانه شايع هستند. اين تغييرات مي‌توانند براي بيماران آزاردهنده باشند و ممکن است بر تصويري که آنها از خودشان دارند و نيز بر اعتماد به نفس آنها تاثير نامطلوب بگذارند.
فناوري‌هاي متعددي از ليزر تا ساير روش‌هاي مبتني بر نور (که در اين مقاله به کليه آنها ليزر اطلاق مي‌گردد) براي کاهش موها در دسترس هستند. اصل پايه‌اي که پشت تمامي اين فناوري‌ها قرار دارد، فتوترموليز انتخابي است. انرژي در ناحيه هدف توسط رنگدانه‌هاي جاذب نور موسوم به کروموفورها جذب و متمرکز مي‌شود. ناحيه هدف گرم شده، آسيب مي‌بيند؛ در حالي که پوست اطراف که مقدار کمي از انرژي را جذب مي‌کند، دست‌نخورده باقي مي‌ماند. طي درمان‌هاي کاهش مو، کروموفور ملانين در پياز مو انرژي را جذب مي‌کند؛ در نتيجه ساختارهاي رشد مو آسيب مي‌بينند و مختل مي‌شوند.
اثربخشي درمان به رنگ پوست بيمار و ويژگي‌هاي موي وي بستگي دارد. بهترين موارد کساني هستند که پوست روشن و موهاي تيره و ضخيمي دارند. موهايي که فاقد کروموفور ملانيني کافي هستند (مانند موهاي بور يا سرخ) به طور چشمگيري تحت تاثير درمان با ليزر قرار نمي‌گيرند؛ موهاي سفيد و خاکستري نيز اصلا به اين درمان پاسخ نمي‌دهند.
ايمن‌ترين فناوري‌هاي کاهش مو آنهايي هستند که از مکانيسم‌هاي سردکننده داخلي استفاده مي‌کنند و به صورت تماسي پوست را خنک مي‌نمايند. اين وسايل دماي نوک ليزر را در کل طول درمان پايدار نگه مي‌دارند. براي نفوذ عمقي به درم و آسيب به پياز مو به انرژي زيادي نياز است؛ مکانيسم‌هاي خنک‌کننده در اين موارد اپيدرم را از آسيب گرمايي محافظت مي‌کنند و عوارض جانبي بالقوه را کاهش مي‌دهند.
جوان‌سازي با ليزر (laser photorejuvenation)
بسياري از تغييرات پوستي که با افزايش سن بروز مي‌کنند حاصل عوامل محيطي خارجي، مانند قرارگيري مکرر در معرض آفتاب هستند که سبب تسريع فرايند طبيعي پيري مي‌شوند. تغييرات پيري حاصل از نور از نظر باليني به شکل‌هاي زير ظاهر مي‌شوند: ضايعات رنگدانه‌اي خوش‌خيم اپيدرم به صورت هيپرپيگمانتاسيون نقطه‌نقطه و لنتيگو‌هاي آفتابي؛ ضايعات عروقي خوش‌خيم به صورت تلانژکتازي، اريتم، آنژيوم‌هاي گيلاسي و پوئي‌کيلودرماي سيوات (Civatte)؛ تغييرات بافتي همراه با خطوط نازک و شل‌شدگي؛ و نئوپلازي هاي بدخيم.
جوان‌سازي پوست با نور به درمان ضايعات خوش‌خيم اپيدرم و ضايعات عروقي در پوست دچار پيري ناشي از آفتاب، به وسيله ليزر گفته مي‌شود (شکل‌هاي 6 و 7). اين درمان‌ها را مي‌توان روي تقريبا هر ناحيه‌اي که دچار آسيب بر اثر نور خورشيد مي‌شود انجام داد که اين نواحي بيشتر در صورت، گردن، سينه و دست‌ها قرار دارند. جوان‌سازي پوست با نور ليزر به طور انتخابي با هدف قرار دادن کروموفورهاي ملانين در ضايعات رنگدانه‌اي و کروموفور اکسي‌هموگلوبين در ضايعات عروقي، ضايعات را بدون آسيب زدن به پوست اطراف بر مي‌دارد. مانند کاهش موها با ليزر، در اين موارد نيز دستگاه‌هايي که داراي فناوري خنک‌کننده تماسي پوست هستند از بيشترين قابليت اطمينان برخوردارند.
ميکرودرم ابريژن و لايه‌برداري شيميايي
ميکرودرم ابريژن و لايه‌برداري شيميايي از نوع روش‌هاي پوسته‌برداري هستند که براي بازسازي سطح پوست مورد استفاده قرار مي‌گيرند. جوان‌سازي پوست با درمان‌هاي پوسته‌برداري بر اصل ترميم زخم استوار است. با زخمي کردن و برداشتن کنترل‌شده لايه‌هاي سطحي پوست، بازسازي سلولي تحريک شده، درم و اپيدرم سالم‌تري ساخته مي‌شوند. پس از انجام مجموعه‌اي از درمان‌هاي پوسته‌برداري، تغييرات بافتي در پوست بارز خواهند بود: فشرده شدن لايه شاخي (استراتوم کورنئوم)، صاف‌تر شدن اپيدرم، افزايش ضخامت درم با توليد کلاژن و الاستين جديد به وسيله فيبروبلاست‌ها و افزايش هيدراسيون پوست با بهبود عملکرد محافظتي اپيدرم. نتيجه به‌دست‌آمده به صورت بهبود ضايعات رنگدانه‌اي خوش‌خيم اپيدرم و ساختار بافتي پوست و بهبود احتمالي در خطوط ظريف، اندازه منافذ پوست، اسکارهاي آکنه سطحي و آکنه ولگاريس است.
اقدامات پوسته‌برداري را مي‌توان به دو گروه مکانيکي و شيميايي تقسيم‌بندي کرد. ميکرودرم ابريژن يک روش مکانيکي پوسته‌برداري است که در آن استراتوم کورنئوم با استفاده از يک ابزار ساينده خالص مانند سطوح داراي نوک الماسه يا جريان پيوسته کريستال اکسيد آلومينيوم روي پوست، برداشته مي‌شود. پيشرفت‌هاي جديد در فناوري ميکرودرم ابريژن پوسته‌برداري را با تجويز همزمان مواد موضعي ترکيب کرده است.
لايه‌برداري شيميايي روشي براي زخمي کردن پوست با استفاده از ترکيبات شيميايي مانند اسيدها و آنزيم‌ها است. مواد رايج عبارتند از اسيدهاي آلفا هيدروکسي (مانند اسيد گليکوليک و اسيد لاکتيک) و اسيدهاي بتا هيدروکسي (مانند اسيد ساليسيليک). غلظت مواد فعال، pH، زمان و روش استفاده، تعيين‌کننده عمق آسيب پوستي و نوع لايه برداري به صورت سطحي، متوسط يا عمقي است.
نکته آخر
تعداد اقدامات زيبايي انجام‌شده در ايالات متحده به دليل بيشتر شدن تقاضاي بيماران و پيشرفت در فناوري‌ها و محصولات عرضه‌شده، هر ساله رو به افزايش است. اقدامات زيبايي با حداقل تهاجم، از قبيل سم بوتولينوم و تزريق پرکننده‌هاي پوستي براي رفع چين وچروک‌ها؛ ليرز و نور شديد متناوب براي کاهش موها، بازسازي سطح پوست و جوان‌سازي پوست؛ و لايه‌برداري شيميايي و ميکرودرم ابريژن براي پوسته‌برداري از جمله رايج‌ترين درمان‌ها بوده، اساس جوان‌سازي صورت به شمار مي‌آيند. اين اقدامات وسيله‌اي براي بهتر کردن ظاهر بيماران با روشي نامحسوس و طبيعي هستند و در صورتي که به شکل پيوسته انجام شوند مي‌توانند به حفظ جواني ظاهري فرد کمک کنند. از ديدگاه پزشکان، اين اقدامات مي‌توانند با داشتن عوارض جانبي کم، به شيوه‌اي کاملا قابل اعتماد، به پيامدهاي بسيار خوبي منجر شوند و در مطب‌هاي خصوصي به اجرا در آيند.
جراحي‌هاي ساده زيبايي در مطب
از هنگام تاييد کاربرد سم بوتولينوم، پرکننده‌هاي پوستي و ليزر در زيبايي، اقدامات زيبايي با حداقل تهاجم به سرعت به درمان‌هاي انتخابي براي تغييرات سني صورت تبديل شده‌اند. در 10 سال گذشته انجام اقدامات زيبايي تقريبا 5 برابر افزايش يافته است. از 2/10 ميليون درمان زيبايي که در سال 2008 (در ايالات متحده) انجام شده است، 83 آنها را اقدامات با حداقل تهاجم تشکيل مي‌داده‌اند. سم بوتولينوم و تزريقات پرکننده‌هاي پوستي، کاهش موها با ليزر، لايه‌برداري (peeling) شيميايي پوست، بازسازي (resurfacing) سطح پوست با ليزر، ميکرودرم ابريژن و جوان‌سازي پوست با نور شديد متناوب از جمله شايع‌ترين روش‌هاي مورد استفاده در سال 2008 بوده‌اند. اين اقدامات موثر بوده، با ناراحتي کمي همراه هستند؛ همچنين ميزان بروز عوارض جانبي آنها کم بوده، زمان بهبودي در آنها کوتاه است. رضايت بالاي بيماران و پزشکان در افزايش محبوبيت و فراهمي انجام اين اقدامات در سطوح اوليه خدمات پزشکي نقش داشته است. به دليل افزايش تقاضاي بيماران براي درمان‌هاي زيبايي، پزشکان خانواده بايد در هنگام ارايه مشاوره به بيماران يا همکاري در مراقبت‌هاي زيبايي در مطب، نسبت به اعمال زيبايي متداول با حداقل تهاجم آگاه باشند.
مقدمه
تعداد اقدامات زيبايي در ايالات متحده آمريکا طي 10 سال گذشته به طور قابل توجهي افزايش يافته است؛ به طوري که بر اساس آمارهاي انجمن جراحي پلاستيک زيبايي آمريکا (شکل 1) اين ميزان از سال 1997 تا کنون در حدود 5 برابر افزايش داشته است. بيش از 80 از 2/10 ميليون اقدام درماني زيبايي که در سال 2008 انجام شده، اقداماتي با حداقل تهاجم بوده‌اند که شايع‌ترين آنها را اين موارد تشکيل مي‌داده است: تزريق اونابوتولينوم توکسين(1)(A (Botox؛ که در گذشته با عنوان سم بوتولينوم نوع A شناخته مي‌شد) و مواد پرکننده پوستي، کاهش موها با ليزر، لايه‌برداري شيميايي پوست، بازسازي سطح پوست با ليزر، ميکرودرم ابريژن و جوان‌سازي پوست با نور شديد متناوب (شکل 2).
اقدامات با حداقل تهاجم به روش‌هاي درماني اوليه براي رفع تغييرات سني خفيف تا متوسط پوست تبديل شده‌اند. در گذشته گزينه‌هاي درماني، محدود به اقدامات جراحي مانند کشيدن پوست براي بازآرايي و کشيدن پوست شل‌شده، بازسازي سطح پوست با ليزرهاي سوزاننده عمقي و درم ابريژن براي اصلاح ساختار، چروک‌ها و لکه‌هاي پيگمانته پوست بود. جراحي هنوز به عنوان يک گزينه درماني براي بسياري از بيماران، به ويژه کساني که نشانه‌هاي چشمگير پيري صورت را دارند، مطرح است. با اين همه، راهکارهاي فعلي از انجام اقدامات تک‌مرحله‌اي تهاجمي که ممکن است کاملا ظاهر فرد را دگرگون ساخته و با خطرات زيادي روبرو سازد، به اقدامات غيرجراحي با حداقل تهاجم که بهبودهايي جزئي و ظريف را به همراه دارند، تغيير يافته است. اقدامات زيبايي با حداقل تهاجم به طور قابل اعتمادي سبب رسيدن به نتايج خوب شده، با زمان بهبودي کم و ميزان پايين بروز عوارض جانبي و رضايت بيشتر بيماران همراه هستند (جدول 1).
ارزيابي تغييرات ناشي از سن را مي‌توان با ارزيابي نواحي صورت انجام داد. خطوط اخم، خطوط افقي پيشاني و ايجاد نماي پنجه کلاغ در يک‌سوم فوقاني صورت شکل مي‌گيرند. در آغاز، اين تغييرات ديناميک بوده، در هنگام انقباض فعال عضلات ديده مي‌شوند اما به مرور زمان به خطوط عمقي پايدارتري تبديل مي‌گردند که در حالت استراحت هم ديده مي‌شوند. چين‌هاي نازولابيال پايدار و صاف شدن بالشتک‌هاي چربي گونه ممکن است در ميانه صورت ظاهر گردند. يک‌سوم تحتاني صورت ممکن است تغييرات ديرتر و بارزتري داشته باشد که به صورت آتروفي لب فوقاني، چروک اطراف دهان، خطوط ماريونت و ايجاد غبغب تظاهر مي‌يابد. تغييرات سطح پوست در دهه 30 سالگي بارز است که به صورت خشن شدن و خشکي بافت، پيگمانتاسيون نقطه‌نقطه (mottled) با لنتيگو‌هاي آفتابي در قسمت‌هاي محيطي صورت و تلانژکتازي در اطراف پره‌هاي بيني و گونه‌ها ديده مي‌شود.
اقدامات با حداقل تهاجم مي‌تواند شکايت بيماران از تغييرات سني خاص را با اقداماتي مانند شل کردن عضلات بيش‌فعال صورت، پر کردن چروک‌ها، بازآرايي خطوط ظاهري صورت، کاهش موهاي زايد و رفع هيپرپيگمانتاسيون پوستي و تغييرات عروقي برطرف کند. در صورت اجراي اين اقدامات به طور پيوسته و بجا، ظاهري جوان‌تر ايجاد و حفظ مي‌شود. اين مقاله؛ مروري است بر شايع‌ترين اقدامات زيبايي با حداقل تهاجم و شواهد حمايت‌کننده از آنها، با تاکيد بر اقداماتي که پزشکان خانواده مي‌توانند آنها را در مطب انجام دهند.
سم بوتولينوم
سم بوتولينوم يک نوروتوکسين پروتئيني قوي است که از کلستريديوم بوتولينوم به دست مي‌آيد. اين ماده با اثر بر پيوستگاه عصبي- عضلاني سبب مهار آزادسازي استيل کولين و در نتيجه دنرواسيون شيميايي موقت مي‌شود. تزريق مقادير کمي از اين سم به عضلات بيش‌فعال در ناحيه‌اي خاص از صورت سبب شل‌شدگي موضعي عضلات، صاف شدن پوست روي آنها و کاهش چروک‌ها مي‌شود.
با وجود اينکه اونابوتولينوم توکسين A ابتدا به دليل ويژگي‌هاي سمي آن مورد توجه قرار گرفته است، امروزه به طور عمده به عنوان دارويي براي درمان اختلالات باليني مانند بلفارواسپاسم، استرابيسم، ديستوني گردن، تعريق بيش از حد، ميگرن و اسپاسم عضلاني به کار مي‌رود. استفاده زيبايي از اونابوتولينوم توکسين A با نام تجاري Botox براي درمان آن دسته از عضلات پيشاني که سبب ايجاد خطوط اخم مي‌شوند از سوي اداره غذا و داروي ايالات متحده (FDA) در سال 2002 تاييد شده است. امروزه اين دارو درمان انتخابي براي خطوط و چروک‌هايي است که در يک‌سوم فوقاني صورت ايجاد مي‌شوند. محصولي مشابه با نام آبوبوتولينوم توکسين Aن(Dysport)؛ که در گذشته با عنوان سم بوتولينوم نوع A شناخته مي‌شد) نيز در سال 2009 از سوي FDA براي درمان خطوط اخم پيشاني به تاييد رسيده است.
کاربردهاي زيبايي بسياري براي اونابوتولينوم توکسين A وجود دارد، اما درمان خطوط اخم و درمان غيررسمي خطوط افقي پيشاني و نماي پنجه کلاغ با نتايج قابل پيش‌بيني خوبي همراه و از بيشترين تاثير و کمترين عارضه برخوردار بوده است. تصوير 3 خانمي را نشان مي‌دهد که تلاش مي‌کند تا مجموعه عضلات بين دو ابرو را پيش و يک ماه پس از درمان با سم بوتولينوم منقبض کند؛ که بيانگر کاهش چشمگيري در خطوط ديناميک اخم است.
پرکننده‌هاي پوستي
پرکننده‌هاي پوستي موادي تزريقي هستند که به طور موقت حجم بافت نرم پوست را افزايش مي‌دهند. اين مواد به عنوان درمان انتخابي براي رفع خطوط صورت و شکل دادن به نقايص در دوسوم پاييني صورت به کار مي‌روند.
پرکننده‌هاي پوستي از نظر ترکيب، مدت اثر، قابليت لمس، سهولت استفاده، عوارض و مسائل ديگر با هم متفاوتند، که همه اين موارد روي پيامد درمان تاثير مي‌گذارند. دستيابي به پيامدهاي مطلوب با پرکننده‌هاي پوستي به آگاهي پزشک از محصولات گوناگون و مهارت وي در تزريق و همچنين توجه به اجزاي زيبايي و قرينگي صورت بستگي دارد. تجويز پرکننده‌هاي پوستي در مقايسه با تزريق سم بوتولينوم به آموزش بيشتر و تجربه طولاني‌تر و همچنين تمرين کافي براي دستيابي به نتايج مطلوب نياز دارد.
کلاژن گاوي يکي از اولين پرکننده‌هاي پوستي است که در دهه 1980 مورد استفاده قرار گرفت؛ با اين همه، مدت اثر اين محصولات تنها 4-3 ماه است. با عرضه محصولات جديدي که مدت اثر آنها از 6 ماه تا بيش از يک سال است، استفاده از پرکننده‌هاي پوستي به تازگي مورد توجه بسياري قرار گرفته است (جدول 2).
اسيد هيالورونيک يکي از پرکاربردترين پرکننده‌هاي پوستي در دسترس است که بر اساس عمق قرارگيري و نواحي درمان تنوع مي‌يابد. اسيد هيالورونيک يک گليکوزآمينوگليکان طبيعي است که در ماده زمينه‌اي خارج سلولي پوست يافت مي‌گردد؛ اين ماده موجب حمايت ساختماني پوست، تسهيل انتقال مواد مغذي و زايد سلولي و افزايش حجم و پرشدگي پوست به دليل ويژگي آب‌دوستي آن مي‌شود. پس از تزريق مقادير کم (2-1 ميلي‌ليتر) از اين ماده به پوست، چين و چروک‌ها به طور موقت کاهش يافته و صاف مي‌گردند. برخي از نواحي شايع در درمان با اين روش عبارتند از چين‌هاي نازولابيال (تصوير 4)، لب‌ها، چين‌هاي دهان و خطوط ماريونت؛ با اين همه، درمان در محدوده چين نازولابيال تنها مورد کاربرد تاييدشده از سوي FDA است.
کاهش موها با ليزر
رشد ناخواسته موها، يک شکايت شايع زيبايي در زنان و مردان است (شکل 5). تراکم موهاي بدن پيش از تولد تعيين مي‌شود و بيشتر اين موها غير قابل ديدن هستند زيرا به صورت کرک‌هاي نازک و بدون رنگدانه رشد مي‌کنند يا غيرفعال هستند. اين موهاي غير قابل رويت ممکن است در نتيجه تغييرات هورموني ناشي از افزايش سن، به موهاي انتهايي رنگدانه‌دار و قابل رويت تبديل شوند. در دوران يائسگي اين موها به صورت شايعي روي چانه، لب بالا و قدام گردن ظاهر مي‌گردند. در مردان موهاي انتهايي جديد در ناحيه پشت و شانه شايع هستند. اين تغييرات مي‌توانند براي بيماران آزاردهنده باشند و ممکن است بر تصويري که آنها از خودشان دارند و نيز بر اعتماد به نفس آنها تاثير نامطلوب بگذارند.
فناوري‌هاي متعددي از ليزر تا ساير روش‌هاي مبتني بر نور (که در اين مقاله به کليه آنها ليزر اطلاق مي‌گردد) براي کاهش موها در دسترس هستند. اصل پايه‌اي که پشت تمامي اين فناوري‌ها قرار دارد، فتوترموليز انتخابي است. انرژي در ناحيه هدف توسط رنگدانه‌هاي جاذب نور موسوم به کروموفورها جذب و متمرکز مي‌شود. ناحيه هدف گرم شده، آسيب مي‌بيند؛ در حالي که پوست اطراف که مقدار کمي از انرژي را جذب مي‌کند، دست‌نخورده باقي مي‌ماند. طي درمان‌هاي کاهش مو، کروموفور ملانين در پياز مو انرژي را جذب مي‌کند؛ در نتيجه ساختارهاي رشد مو آسيب مي‌بينند و مختل مي‌شوند.
اثربخشي درمان به رنگ پوست بيمار و ويژگي‌هاي موي وي بستگي دارد. بهترين موارد کساني هستند که پوست روشن و موهاي تيره و ضخيمي دارند. موهايي که فاقد کروموفور ملانيني کافي هستند (مانند موهاي بور يا سرخ) به طور چشمگيري تحت تاثير درمان با ليزر قرار نمي‌گيرند؛ موهاي سفيد و خاکستري نيز اصلا به اين درمان پاسخ نمي‌دهند.
ايمن‌ترين فناوري‌هاي کاهش مو آنهايي هستند که از مکانيسم‌هاي سردکننده داخلي استفاده مي‌کنند و به صورت تماسي پوست را خنک مي‌نمايند. اين وسايل دماي نوک ليزر را در کل طول درمان پايدار نگه مي‌دارند. براي نفوذ عمقي به درم و آسيب به پياز مو به انرژي زيادي نياز است؛ مکانيسم‌هاي خنک‌کننده در اين موارد اپيدرم را از آسيب گرمايي محافظت مي‌کنند و عوارض جانبي بالقوه را کاهش مي‌دهند.
جوان‌سازي با ليزر (laser photorejuvenation)
بسياري از تغييرات پوستي که با افزايش سن بروز مي‌کنند حاصل عوامل محيطي خارجي، مانند قرارگيري مکرر در معرض آفتاب هستند که سبب تسريع فرايند طبيعي پيري مي‌شوند. تغييرات پيري حاصل از نور از نظر باليني به شکل‌هاي زير ظاهر مي‌شوند: ضايعات رنگدانه‌اي خوش‌خيم اپيدرم به صورت هيپرپيگمانتاسيون نقطه‌نقطه و لنتيگو‌هاي آفتابي؛ ضايعات عروقي خوش‌خيم به صورت تلانژکتازي، اريتم، آنژيوم‌هاي گيلاسي و پوئي‌کيلودرماي سيوات (Civatte)؛ تغييرات بافتي همراه با خطوط نازک و شل‌شدگي؛ و نئوپلازي هاي بدخيم.
جوان‌سازي پوست با نور به درمان ضايعات خوش‌خيم اپيدرم و ضايعات عروقي در پوست دچار پيري ناشي از آفتاب، به وسيله ليزر گفته مي‌شود (شکل‌هاي 6 و 7). اين درمان‌ها را مي‌توان روي تقريبا هر ناحيه‌اي که دچار آسيب بر اثر نور خورشيد مي‌شود انجام داد که اين نواحي بيشتر در صورت، گردن، سينه و دست‌ها قرار دارند. جوان‌سازي پوست با نور ليزر به طور انتخابي با هدف قرار دادن کروموفورهاي ملانين در ضايعات رنگدانه‌اي و کروموفور اکسي‌هموگلوبين در ضايعات عروقي، ضايعات را بدون آسيب زدن به پوست اطراف بر مي‌دارد. مانند کاهش موها با ليزر، در اين موارد نيز دستگاه‌هايي که داراي فناوري خنک‌کننده تماسي پوست هستند از بيشترين قابليت اطمينان برخوردارند.
ميکرودرم ابريژن و لايه‌برداري شيميايي
ميکرودرم ابريژن و لايه‌برداري شيميايي از نوع روش‌هاي پوسته‌برداري هستند که براي بازسازي سطح پوست مورد استفاده قرار مي‌گيرند. جوان‌سازي پوست با درمان‌هاي پوسته‌برداري بر اصل ترميم زخم استوار است. با زخمي کردن و برداشتن کنترل‌شده لايه‌هاي سطحي پوست، بازسازي سلولي تحريک شده، درم و اپيدرم سالم‌تري ساخته مي‌شوند. پس از انجام مجموعه‌اي از درمان‌هاي پوسته‌برداري، تغييرات بافتي در پوست بارز خواهند بود: فشرده شدن لايه شاخي (استراتوم کورنئوم)، صاف‌تر شدن اپيدرم، افزايش ضخامت درم با توليد کلاژن و الاستين جديد به وسيله فيبروبلاست‌ها و افزايش هيدراسيون پوست با بهبود عملکرد محافظتي اپيدرم. نتيجه به‌دست‌آمده به صورت بهبود ضايعات رنگدانه‌اي خوش‌خيم اپيدرم و ساختار بافتي پوست و بهبود احتمالي در خطوط ظريف، اندازه منافذ پوست، اسکارهاي آکنه سطحي و آکنه ولگاريس است.
اقدامات پوسته‌برداري را مي‌توان به دو گروه مکانيکي و شيميايي تقسيم‌بندي کرد. ميکرودرم ابريژن يک روش مکانيکي پوسته‌برداري است که در آن استراتوم کورنئوم با استفاده از يک ابزار ساينده خالص مانند سطوح داراي نوک الماسه يا جريان پيوسته کريستال اکسيد آلومينيوم روي پوست، برداشته مي‌شود. پيشرفت‌هاي جديد در فناوري ميکرودرم ابريژن پوسته‌برداري را با تجويز همزمان مواد موضعي ترکيب کرده است.
لايه‌برداري شيميايي روشي براي زخمي کردن پوست با استفاده از ترکيبات شيميايي مانند اسيدها و آنزيم‌ها است. مواد رايج عبارتند از اسيدهاي آلفا هيدروکسي (مانند اسيد گليکوليک و اسيد لاکتيک) و اسيدهاي بتا هيدروکسي (مانند اسيد ساليسيليک). غلظت مواد فعال، pH، زمان و روش استفاده، تعيين‌کننده عمق آسيب پوستي و نوع لايه برداري به صورت سطحي، متوسط يا عمقي است.
نکته آخر
تعداد اقدامات زيبايي انجام‌شده در ايالات متحده به دليل بيشتر شدن تقاضاي بيماران و پيشرفت در فناوري‌ها و محصولات عرضه‌شده، هر ساله رو به افزايش است. اقدامات زيبايي با حداقل تهاجم، از قبيل سم بوتولينوم و تزريق پرکننده‌هاي پوستي براي رفع چين وچروک‌ها؛ ليرز و نور شديد متناوب براي کاهش موها، بازسازي سطح پوست و جوان‌سازي پوست؛ و لايه‌برداري شيميايي و ميکرودرم ابريژن براي پوسته‌برداري از جمله رايج‌ترين درمان‌ها بوده، اساس جوان‌سازي صورت به شمار مي‌آيند. اين اقدامات وسيله‌اي براي بهتر کردن ظاهر بيماران با روشي نامحسوس و طبيعي هستند و در صورتي که به شکل پيوسته انجام شوند مي‌توانند به حفظ جواني ظاهري فرد کمک کنند. از ديدگاه پزشکان، اين اقدامات مي‌توانند با داشتن عوارض جانبي کم، به شيوه‌اي کاملا قابل اعتماد، به پيامدهاي بسيار خوبي منجر شوند و در مطب‌هاي خصوصي به اجرا در آيند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر